1. ํ๋กค๋ก๊ทธ
๊ทธ๋ฆผ ์์ ์ ๋ค. ๋ฐ๊ณ ๋ง์ ํํญ์ ์ ์์ด๋ค์ ๋ชจ์ต์ด ๋ณด์ธ๋ค. ์ฃผ๋ก ์ฒ์ด๋ ๋ฐ๋ค๋ฅผ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ผ๋ก ๋ฑ์ฅํ๋ ๊ทธ๋ค์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ ์์ด ์์ ๋ก์ด ์ ์ค์ฒ๋ฅผ ์ทจํ๊ณ ์๋ค. ํํผ ์คํ์ผ ์ฐจ๋ฆผ์, ์์๋ณต, ๋๋ ํน์ ๋ฐ๋ผ์ ์ํ๋ก ์ผ๊ด์์ ํ๊ฑฐ๋ ํด์ ์คํฌ์ธ ๋ฅผ ์ฆ๊ธด๋ค. ๋กค๋ง์คํค์ค ํฐ์ ์ธ ๋ฅผ ์ ์ ์ฅ๋ฐ์ ์ฒญ๋ ์ด ๋ณด์ด๋๊ฐ ํ๋ฉด ์์ฆ ์ ์์ด๋ค ์ฌ์ด์์ ์ ํํ๋ ํฌ๋กญํฐ, ํ๋ํฐ ๋ณต์ฅ์ ์ธ๋ฌผ๋ ์๋ค. ํ๋ฉด์ ๋์ ๊ณณ์ ์๋ฆฌํ ์ํ์ ํน์ ์งํ์ ์ ๊ณผ๊ฐํ ๋ถ์ง๊ณผ ์ด์ฐ๋ฌ์ ธ ๊ทธ๋ฆผ ์ ์ฒด์ ํ๊ธฐ๋ฅผ ๋ํ๋ค. ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ์ถํํ๋ ์ธ๋ฌผ์ด ์์ผ๋ฉฐ ์ด์ ์์ ์์ ๋น๋ฒํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ ์ ํ์ ๋ฏธ์ ์ฌ ๋์๋ ๋ณด์ธ๋ค. ์ด๋ฅผํ ๋ฉด ์คํ๋ฆฌ์์ ๋์ค๋์์ค, ๋ธ๋คผํ์ <์ฅ๋์ ์ด๋๋ ์ฅ๋>, ํฐํ ๋ฅด๋ชจ์ <์ญ์๊ฐ์์ ๋ด๋ฆผ> ๋ฑ์ด ์ฝ์ ๋์ด ์๋ค. ๋ํ ํํ์์ ์ฌ๋ฌ ๋ค์ํ ์๊ณต๊ฐ์ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ๋ณ์น๋๋ ํผ์ข ์ฑ์ ํ๋ฉด์ด ๋๋๋ฌ์ง๋ค.
์ด์ฒ๋ผ ์ต๋ช ์ ์ฒญ๋ ๋ค์ด ๋ฑ์ฅํ๋ ํํ๊ฐ ์๋๊ฐ ํ๋ฉด, ๋์ฒด, ํธ์ฝ, ๋ค๋ขฐ์ฆ, ํฌ๋ฆฌ์คํ ๋ฐ ๋ฑ ํ๋์ ์์๋ณผ ๋งํ ์ ๋ช ์ธ์ ์ด์ํ๋ ๋ณด์ธ๋ค. <๋ด๊ฐ ์ฌ๋ก์กํ ์ฒ ํ์๋ค>(2020)์ด๋ผ๋ ์ ๋ชฉ์ ์ฐ์์ผ๋ก, ์ธ๊ฐ ์ดํด๋ฅผ ํฅํ ๊ถ์ฌํ์ ์ง์ ํญํด์์ ๋ถํ ์ญํ ์ ํด์จ ์ฌ๋ฌ ์ฌ์๊ฐ๋ฅผ ๊ทธ๋ฆฐ ๊ฒ์ด๋ค. ์์๋ฆผ์์ ์ฐ, ๋ฐ๋ค๋ ๊ณ๊ณก์ผ๋ก, ๋ฐฐ๊ฒฝ์ด๋ ๊ณต๊ฐ ์ ์ธ๋ฌผ๋ค์์ ๊ฐ๋ณ ์ธ๋ฌผ์ ์ ์ค์ฒ ์์ฒด๋ก ์ข ๋ ์ง์คํ๊ณ ์๋ ์ ์ด ์ต๊ทผ์ ๊ทธ๋ ค์ง ์์ ์์ ํ์ธ๋๋ ๋ณํ๋ค. ์ฝ๋ก๋ ์ดํ ์ผ์์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ์ด ๋์งํธ ์ธ๊ณ๋ก ์ด๋ํ๋ฏ, ๊ถ์ฌํ์ ํํ๋ ‘๋๋จผ ์’ ์ฐ์์์ ‘์ผํ์’ ์ฐ์์ผ๋ก ์์ํ ์ฎ๊ฒจ๊ฐ๋ค. ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋๋๋ฌ์ง๋ ์ ๋์ฑ์ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ํญํฌ์ ๊ณ๊ณก์ด ๋ถ๊ฐ๋ ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ฒฐํฉํ๋ค. ๋ถํ, ๋ฐ์ ์ฒญ์๊ณผ ๋ น์, ํฉ์์ด ๋๋๋ฌ์ง๋ ํ๋ฉด์ ์์ ์ ๋นํด ๋์ฑ ๋ฐ์์ก์ผ๋ฉฐ ๋ฌฝ๊ฒ ์ฌ์ฉํ ๋ฌผ๊ฐ์ ํ๋ฅด๊ฑฐ๋ ๋๋ก๋ ํฉ๋ฟ๋ ค์ง๋ค. ์ ์ด ๋ํ ๊ฒ ์ฌ๋ผ๊ฐ์ ๋ฌผ๊ฐ์ด ์๋ง๋ ์๊ฐ์ด ์ง๋๋ฉด์ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ์ชผ๊ทธ๋ผ๋ ๋ฏํ ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ํํ๊ฐ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ๋์ ๋๊ธฐ๋ ํ๋, ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก๋ ์๊ณ ๊ฐ๋ฒผ์ด ํฐ์น๊ฐ ๋ฆฌ๋ฌ๊ฐ์๊ฒ ํผ์ณ์ง๋ ํ๋ฉด์ด๋ค. ์๊ฐ๋ ํ๋ง๋๋ก ํํ์ ์๋์ง๊ฐ ๋ถ์ถ๋๋ ์ธ๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค.
๊ถ์ฌํ์ 2020๋ ํ๋ฐ๋ถํฐ ‘์ผํ์’ ๊ฐ๋ ์ผ๋ก ์ํ ํ๋์ ์ ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. ์ ์ ใ๋ฏ์ ์ฒ์ ์ผํ์๋ค(Deviators in Heteroclite Forest)ใ(2021.2.17.-4.25), ใ๊ถ์ฌํ: ํ๋์ ์ ํ(KWON Yeohyun: Myth Today)ใ(2022.7.8.-8.13), ใ์ผํ์์ ์ฅ์(Uncanny Place of Deviators)ใ(2022.12.28.-2023.1.9) ๋ฑ์ ํตํด ์ ๋ณด์ธ ์ผ๋ จ์ ์์ ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ๋ฉด์ ๋๋ ์ด๋ฅผ <์ผํ์> ์ฐ์์ด๋ผ ๋ถ๋ฅด๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค๋ ํ์๋ก 4๋ ์งธ ์ฝ๋ก๋ ๋ฐ์ด๋ฌ์ค์ ๋๋ถ์ด ์ด์๊ฐ๋ ์ผ์์ด ๊ณ์๋๊ณ ์ถ์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ์ด ์จ๋ผ์ธ์ผ๋ก ์ฎ๊ฒจ๊ฐ๊ณ ์๋ ์ํฉ์์ ๊ทธ๊ฐ <์ผํ์> ์ฐ์์ ์งํํ๊ณ ์๋ค๋ ์ ์ ์ฃผ๋ชฉํ๊ฒ ๋๋ค. ํนํ ์ด ์ฐ์์ ์์ํ 2020๋ ์ ์ฝ๋ก๋ ์๋ ์ผ๋ก ๋ฐฉ์ญ ๋ชฉ์ ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ ๋๊ธฐ์ ์๋ง์ ์ฌํ์ ํต์ ๊ฐ ์กด์ฌํ๋ค๋ ์ฌ์ค์ ๋ ์ฌ๋ฆฌ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐ๋ ๊ณณ๋ง๋ค ๋ฐ์ด ์ฒดํฌ์ ์ ์๋ ์ด ์๋ฌด์๊ณ ๋์ ์ ํ๊ณผ ๊ฒฉ๋ฆฌ๊ฐ ์ค์๋์์ผ๋ฉฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ณต๊ฐ์์์ ๋ง๋จ ๋์ ์จ๋ผ์ธ ๋ฏธํ ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค. ํ์ค์ ์ชผ๊ทธ๋ผ๋ค๊ณ ์ฌ์ด๋ฒ ๊ณต๊ฐ์ ์ ์ฆ์ ์ผ๋ก ๋น๋ํด์ง๊ณ ์๋๋ฏํ ์ธ์ ์์์ ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ์คํ๋ ค ํํ๊ฐ ์ง๋ ๋งค๋ ฅ์ ๊ทน๋ํํ๊ณ ์๋ค. ํํ๋ผ๋ ์ ํต ๋งค์ฒด์ ํน์์ฑ์ ํตํด ์ธ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฐ ํ๋ณต์ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์๋ค๋ ์ ์ด ์๋ฏธ์ฌ์ฅํ๊ฒ ๋ฐ์๋ค์ฌ์ง๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ชจ๋ ๊ฒ์ด ๋น๋ฌผ์ง ์ธ๊ณ๋ก ์ด๋ํ๊ณ ์๋ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋ฌผ์ฑ๊ณผ ์ ์ฒด์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ ์ํ์ ์ ์ํ๋ ๊ทธ์ ์๋๋ฅผ ์ด๋ป๊ฒ ๋ณด์์ผ ํ ๊น. ๊ฐ์์ ์ ์ฒด๊ฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ ์ฒด๋ฅผ ๋์ฒดํ๋ ๊ฒฝํฅ ์์์ ์ด ์์ฒด๊ฐ ์ผํ์ธ๊ฐ. ์๊ฐ๊ฐ ํํ ์ธ์ด๋ก ์ฒญ๋ ๋ฌธํ์ ๋ํญ๋ฌธํ, ํ์๋ฌธํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํผ์ณ๋ด๊ณ ์๋ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๋ฌด์์ผ๊น. <์ผํ์> ์ฐ์์ ์ด์ ์์ ๊ณผ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ๋งฅ๋ฝ์ ์ผ๋ก ๊ณ ์ฐฐํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
2. ๊ถ์ฌํ์ ์ธ๋ฌธํ์ ํํ
“์ธ๊ฐ์ฑ์ ๋ํ ๊ฐ๊ฐ์ ์์ง ๋๋ฅผ ๋ ๋์ง ์์์ต๋๋ค.1) ๋ฏธ์ ์ฌํ์ ์๋ฅด๋น ํ๋ ธํ์คํค๊ฐ ์์ ์ ์ฑ ์ฒซ๋จธ๋ฆฌ์ ์ธ์ฉํ ์นธํธ์ ๋ง์ด๋ค. ํ๋ ธํ์คํค๋ ์ฃฝ์์ 9์ผ ์๋ ์์ ์ ์ฃผ์น์๋ฅผ ๋ง์ดํ๋ ์นธํธ์ ์ผํ๋ฅผ ๋ค๋ ค์ค๋ค. ๋ง๋ ์ ์ฒ ํ์๋ ์์ด ๋ณด์ด์ง ์์ ์ ๋๋ก ๊ธฐ๋ ฅ์ด ์ ํ ์ ์ฒด๋ฅผ ์ ์จ ์ผ์ผ์ผ ์ธ์์ ์์ฌ๊ฐ ์๋ฆฌ์ ์์ ๋๊น์ง ๊ธฐ๋ค๋ ธ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฉด์ ์์ ๋ง์ ๋จ๊ฒผ๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌ๊ธฐ์์ ์นธํธ๊ฐ ์ธ๊ธํ ‘์ธ๊ฐ์ฑ’์ด๋ ๋ฌด์์ผ๊น. ํ๋ ธํ์คํค๊ฐ ์ค๋ช ํ๊ณ ์๋ฏ, ์นธํธ์๊ฒ ์ธ๊ฐ์ฑ์ด๋ ์์ ๋ฐ๋ฆ๊ณผ ๊ณต์ํจ ์ด์์ ๋ปํ๋ค. ๊ทธ๊ฒ์ ๋ณด๋ค ๊น์ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก, ์์ํ ์ด ์ ์๋ ์ธ๊ฐ์ ์ด๋ช ์ ๊ตด๋ณตํ์ง ์๊ณ ์์ ๋ง์ง๋ง ์๊ฐ๊น์ง ์ค์ค๋ก ์งํค๊ณ ์ ํ๋ ๊ฐ์น์๋ค. ๋ฌผ๋ก 18์ธ๊ธฐ ๊ณ๋ชฝ์ฃผ์ ์ฒ ํ์ ์นธํธ์ 21์ธ๊ธฐ ํฌ์คํธํด๋จผ์ ๋ ผํ๋ ์ฐ๋ฆฌ ์ฌ์ด์๋ ์ปค๋ค๋ ์๊ณต๊ฐ์ ๊ฐ๊ทน์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด ์๋์ ์ง์ผ์ผ ํ๋ ์ธ๊ฐ์ฑ์ ๊ฐ์น๋ ๊ณผ์ฐ ๋ฌด์์ธ๊ฐ. ์นธํธ๊ฐ ๋งํ ์ธ๊ฐ์ฑ๊ณผ ์ฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋งํ๋ ์ธ๊ฐ์ฑ ์ฌ์ด์๋ ์ด๋ ํ ์ฐ์์ฑ๊ณผ ์ฐจ์ด๊ฐ ์กด์ฌํ๋ ๊ฒ์ผ๊น. ์ ์ธ๊ณ์ ์ ์ผ๋ณ์ ๊ฒช์ผ๋ฉด์ ์๊ตฌ ๊ทผ๋์ ์ง๋ฐ์ ํ์ฑํด์จ ์ธ๊ฐ์ค์ฌ์ฃผ์์ ๋ํ ๋ฐ์ฑ์ด ์ผ๊ณ ์ธ๊ณต์ง๋ฅ, ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ, ํด๋จธ๋ ธ์ด๋ ๋ก๋ด์ด ํ์๋๊ณ ์๋ ์ง๊ธ, ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ค์ ์ธ๊ฐ์ ๋ํ ์ง๋ฌธ์ ๋์ง๊ฒ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ์ธ๊ฐ ์ ์ ๊ณผ ์ญ์ฌ๋ฅผ ํฅํ ์ฅ๋ํ ์ค๋์ธ์ด์๋ค. 1990๋ ๋ ์ด, ์๊ฐ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ผ๋ค. “์ธ๊ฐ์ ๋ณธ์ง์ ์ด๋ฅด๋ ๊ธธ์ ์์์ด ๋ง์ ๊ฒ์ด๋ค. ๋๋ ์์ผ๋ก ๊ทธ ๊ตฌ์ฌ์ ์ ํฅํ์ฌ ๋ด๊ฐ ๊ฑท์ง ์์ ๋ ๋ค๋ฅธ ๊ธธ์ ์ฐพ์ ์ ๊ทผ์ ์๋ํ ๊ฒ์ด๋ค.” ์ง๋ 40๋ ๋์ ์ฐฝ์ ํ๋์ ์ด์ด์ค๋ฉด์ ํ๊ตญ ํฌ์คํธ๋ชจ๋๋์ฆ ๋ฏธ์ ์ ๋ํ ์ฃผ์๋ก์ ํํ, ์ฌ์ง, ์ํ, ํผํฌ๋จผ์ค, ์ค์น ๋ฑ ๋ค์ํ ์คํ์ ์ ๊ฐํ ๊ทธ์ ์์ ์ค์ฌ์๋ ํญ์ ์ธ๊ฐ์ด ์์๋ค. ์์์ ์ค์กด์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ถํฐ ์์ํ์ฌ ์ ์ฒด์ฑ, ๊ด๊ณ, ์ฌํ, ์ธ๊ฐ ๋ณธ์ฑ์ ์ดํดํ๊ธฐ ์ํ ๋์๋ ํ์์ผ๋ก ์ด์ด์ง ์์ ์ ์ ์ ๋ถ์ํ, ์ ํ, ์ญ์ฌ, ์ฒ ํ์ ๋ด๋ก ๊ณผ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ๋ง๋๋ค. ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ๋ํด ์ฌ๋ฌ ์ฐจ๋ก ๊ธ์ ์ผ๊ณ ์ค๋ซ๋์ ๊ทธ์ ํ๋์ ์ง์ผ๋ณธ ์ค์ง์ญ, ์ตํ๋ง ๋นํ๊ฐ๊ฐ ์ด๋ฏธ ์ ํํ๊ฒ ๋ฐํ ๋๋ก, ๋ค์ฑ๋กญ๊ฒ ํผ์ณ์ ธ ์จ ๊ทธ์ ์ํ์ธ๊ณ์์ ์ค์ฌ์ถ ์ญํ ์ ํ๋ ๊ฒ์ ํํ๋ค. ํผํฌ๋จผ์ค, ์ฌ์ง, ์ํ ๋ฑ์ด ํํ์ ์ค์ฒ์ ์ผ๋ถ์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ‘์ธ๊ฐ’๊ณผ ‘ํํ’. ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ธ๊ณ๋ฅผ ์กฐ๋งํ๋ฉฐ ๋๋ ํ๋์ฌ ์์์ ๋์์์ด ์์ฌ๋ฐ๊ณ ๋์ ๋ฐ์์๋ค๋ ๊ณตํต๋ถ๋ชจ๋ฅผ ์ง๋ ์ด ๋ ๊ฐ์ง ๊ฑฐ๋ํ ๊ฐ๋ ์ ๋ ์ฌ๋ฆฌ์ง ์์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ์ ์ํ์ธ๊ณ ์ ์ฒด๋ฅผ ํต์นญํ์ฌ ‘์ธ๋ฌธํ์ ํํ’์ ์ฌ์ ์ด๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฅด๊ณ ์ ํ๋ค.
์ผ์ฐ์ด ํํ๊ฐ ํ๋ฌธ์ด ๋๊ณ ์์ ์ ์ต๊ณ ์์น๋ฅผ ์ ํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ ๋ฅด๋ค์์ค ์๋์ ์ผ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณผ์ ์์ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ ์ธ๋ฌผ์ ๋ฐ๋ก ์๋ฒ ๋ฅดํฐ์๋ค. ๊ทธ๋ ์ ์ ใํํ๋ก (De pictura)ใ(1435)์์ ํํ์ผ๋ง๋ก ์์ ์ ๊ฝ์ด๋ผ๊ณ ํํ๋ฉด์ ํํ ์์ ์ ๋ฐ์ด๋ ๊ฒฝ์ง์ ๋๋ฌํ ์ด๋ฅผ ‘๋ ํ๋์ ์ ’์ด๋ผ ๋ถ๋ฅผ ์ ์๋ค๊ณ ์ด๋ค. ๋น์๋ก์๋ ํ๊ฒฉ์ ๋ฐ์ธ์ผ๋ก ๋ฅด๋ค์์ค ์๋ ์ธ๋ณธ์ฃผ์ ์ฌ์์ ํ ๋๋ก ๊ฐ๋ฅํ ์ฃผ์ฅ์ด์๋ค. ์ดํ๋ฆฌ์ ๋ฏธ์ ์ฌํ์ ๋ฆฌ์ค๋ฌ๋ก ๋ฒคํฌ๋ฆฌ๊ฐ ์๋ฒ ๋ฅดํฐ์ ํํ๋ก ์ ‘๋ฅด๋ค์์ค ์๋์ ๋ํ์ฅ(Magna Carta)’์ด๋ผ๊ณ ํํ ์ด์ ๋ ๋ฐ๋ก ์ฌ๊ธฐ์์ ์ฐพ์ ์ ์๊ฒ ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์๋ฒ ๋ฅดํฐ๋ ๋ค ๋น์น์ ์ํด ๋ชจ๋ ์์ ์ ๊ธฐ์์ด์ ๊ณผํ์ ์์ฒ์ผ๋ก ๋๋์ฌ์ง ํํ์ ํ์ฌ๋ ์ด๋ ํ๊ฐ. ๋ค๋งค์ฒด ํ๊ฒฝ ์์์ ๋งค์ฒด๋ ์ด๋ ํ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฒช๊ณ ์๋๊ฐ. ์ค๋ ์ธ์ ์์ข๋ฅผ ์ฐจ์งํ๋ ๋งํผ ์๋ง์ ๊ฒฌ์ ์ ๊ณต๊ฒฉ์ ๋์์ด์๋๊ฐ ํ๋ฉด, ๊ธฐํ ์๊ธฐ๋ ํ๊ฒฝ ๋ฌธ์ ๋ฑ ์์ ๋์๋์ ์ด์๋ฅผ ๋ค๋ฃจ๋ ์ต๊ทผ์ ๊ธฐํ ์ ์์์ ํํ ์ํ์ ์ฐพ์๋ณด๊ธฐ๋ ์ฝ์ง ์๋ค. ์คํํฐํดํ ์์๊ณผ ์ฌ์ด๋๊ฐ ๋์๋๋ ์ค์น์์ ์ ๋นํด ํํ๋ ๋ด๋ฌํฐ๋ธ๋ ๋ด๋ก , ์ด๋ชฉ์ ๋๋งํ ์ญ๋์ ์ํธ์์ฉ, ๋ชฐ์ ์ ํ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ๊ธฐ์ ๋ถ๋ฆฌํด ๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด ์๋์ ‘๋ง ์๋ ์’ ํํ์ ์ญํ ์ ๋ฌด์์ผ๊น? ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ์ฝ๋ก๋๋ก ์ฌํธ๋ ๋ด๋ ธ๋ฉ์ ํ์ค ์์์ ๋์๋ ์ธ๊ฐ๊ณผ ํํ ์์ ์ ๋ํ ๊ทผ๋ณธ ๋ฌผ์์ ์ ๊ธฐํ๊ณ ์๋ค.
3. ์ ํญ์ผ๋ก์ ์์
๊ถ์ฌํ์ ํํ์ ๊ธด๋ฐํ ์ฐ๊ด์ฑ์ ๋งบ๊ณ ์๋ ์ฒ ํ์์ด์ ์ด์ํ ์ฐ์์์ ๊ทธ ๋ชจ์ต์ ์ฐพ์ ์ ์๋ ๋ค๋ขฐ์ฆ๊ฐ ๊ฐ์กฐํ๋ฏ, ์์ ์ ์ ํญ์ด๋ค. ์์ ์ ๊ฐ๊ฐ์ ์ฐฝ์กฐํ๋ ํ๋์ด์ ์ธ์์ ๊ฒฝ๊ณ์ ์ฒด๊ณ๋ฅผ ๋์ด์์ ์กด์ฌํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. <์ผํ์> ์ฐ์์ ์ด๋ฌํ ์์ ์ ๋ณธ์ง์ ์๊ธฐ์ํจ๋ค. ๋ฏธ์ ์ฌ๋ฅผ ํตํด ์ฐ๋ฆฌ๊ฐ ๊ธฐ์ตํ๋ ์์ ๊ฐ๋ค์ ์ผํ๊ณผ ์๋ฐ, ๋์ ์ ์ด๋์ด์จ ์ด๋ค์ด๋ค. ๋น๋จ ์์ ๋ฟ๋ง์ด ์๋๋ผ ์ธ๊ฐ์ ๋ชจ๋ ์์ญ์์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ์ถ๋ํ ํ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๋์ด์๊ณ ์ ํ๋ ํฌ์๊ณผ ์๋ง์์ ๋น๋กฏ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ ๋์งํธ ๋ฌธ๋ช ์ ํ์ ๋ํ ๊ด์ฌ ์์์ ์์ ์ ์ด์ด๊ฐ๊ณ ์๋ ์๊ฐ๋ ๊ณผ๊ฑฐ ๋๋์์ ๋ท๊ณจ๋ชฉ์ ์ฑ์ด ๊ทธ๋ผํผํฐ์ ํด๋นํ๋ ๊ฒ์ด ์ด ์๋์ ์ธํฐ๋ท ๊ณต๊ฐ์ ๋ฐ๊ณผ ์งค ๋ฌธํ๊ฐ ์๋๊ฒ ๋๊ฐ, ๋ผ๊ณ ๋งํ๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ชจ๋ฐ์ผ์ ํตํด ์ํตํ๊ณ , ๋ชจ๋ ๊ฒ์ด ์์์์ ์คํ๋๋ ์ธ์์ ์ด๊ณ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์คํฐ๋ธ ์ก์ค๊ฐ “๊ทธ๋ ์๋ฐ๋ฅ ์์ ๋ฌดํ์ ์ฅ๊ณ ํ์๊ฐ ์์ ์์์ ๋ณด๋ผ”๋ ์๋ฆฌ์ ๋ธ๋ ์ดํฌ์ ์ ๊ตฌ์ ์์ ์๊ฐ์ ๋ฐ์ ํ์์์ผฐ๋ค๋ ์ค๋งํธํฐ์ ๋ญ๋ง์ฃผ์ ํ๊ฐ์ด์ ์์ธ ๋ธ๋ ์ดํฌ์ ์์ ์์์ ํ์ค๋ก ๊ตฌํํ ์ ์ด๋ค. ์์๋ก ์ธ๋ฆฌ๋ ๋ฌธ์ ์๋ฆผ์ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ํด์๋ง์ด ์๋๋ผ ์๋ก์ด ์ ๋ณด ๊ฒ์, ๊ธฐ๋ก์ ์ํด ๋๊ตฌ๋ ์ฐ์ ์ ์ผ๋ก ์ทจํ๋ ํ๋์ ํด๋ํฐ์ ๊บผ๋ด ๋๋ ์ผ์ด๋ค. ์ผ์์ ๋ชจ๋ ์ผ์ ์ ์์ด ํ์ํ๋ฏ๋ก ์ด์ ํด๋ํฐ ์๋ ์ถ์ ์์ํ๊ธฐ ์ด๋ ต๋ค. ์ฝ๋ก๋๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉด์ ๋ฉํ๋ฒ์ค, NFT, ํ์ฅํ์ค(XR) ๋ฑ์ด ๋ถ์ํ๊ณ , ๋์ฑ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ์ถ ์ ๋ฐ์ด ๋ชจ๋ฐ์ผ ์ ์ ๊ธฐ๊ธฐ๋ก ์ง์ค๋๊ณ ์๋ค. ์บ์บํ ์๋ฒฝ์ด๋ ๋ฐค๊ธธ, ์ด๋ ์์์ ๋น์ ๋ฐํ๋ ๊ฒ ์ญ์ ํด๋ํฐ์ด๋ค. ์ด์ ์ฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์ธ๋ํ๋ ๋น์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๊ธฐ๊ธฐ์ ๋ถ๋น์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ง์น ๋ฐฐ๋ฉด์์ ๋น์ ๋ด๋ ์ก์ ํ๋ฉด์ฒ๋ผ ๋ฐ์์ง ๊ถ์ฌํ์ ํํ๋ ์ด์ ๊ฐ์ด ๋์งํธ ๊ธฐ๊ธฐ๋ก ์๋ ด๋๋ ๋์๋ ์๊ฐ๋ฌธํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค.
๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ๊ถ์ฌํ์ด <์ผํ์๋ค> ์ฐ์์ ํตํด ๊ตฌํํ ์ด๋ฏธ์ง๋ค์ ์ด๋๋ก๋ถํฐ ์ค๋๊ฐ? ์ธ์ ๊ฐ ๋ณด์๋ ์ํ์ ํ ์ฅ๋ฉด์ด๋ ์ก์ง์ ๊ฒ์ฌ๋ ์ฌ์ง, 68ํ๋ช ์ด๋ ์ฒญ๋ ๋ฌธํ, ํํผ ๊ด๋ จ ์ธํฐ๋ท ๊ฒ์ ์ด๋ฏธ์ง์ด๊ณ , ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ํ๊ฐ ์์ ์ ์ด์ ์์ ์ ๋ชจํฐํ๊ฐ ๋์ ๋๋ค. ๋๋ฌธ ๊ฒฝ์ฐ์ด๊ธด ํ์ง๋ง, ์ด๋ฏธ์ง ์๋ฃ๋ ์ปดํจํฐ ์์ ์ ํตํ ํธ์ง๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ ์บ๋ฒ์ค๋ก ์ฎ๊ฒจ์ง๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋์ฒด๋ก ์๊ฐ๋ “์๊ฐ์ ๋ ๊ฒ์ธ ์ํ๋ก ์ ์ฐฉ”์ํค๋๋ฐ ์ฃผ์์ ์ ๋๋ค. ์ฃผ๋ก ์บ๋ฒ์ค๋ฅผ ๋ํ ์ฑ๋ก ์ ์์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋๋ฐ, ์ด๋ ๋ฌฝ์ ์ฑ์์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฉด์ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ๋์ ๋ ๊ณผ์ ์ผ์ง ๋ชจ๋ฅด๋, ๊ฒฐ์ฝ ๊ฐ๊ณผํ ์ ์๋ ์ง์ ์ด๋ค. ์บ๋ฒ์ค๋ฅผ ์์ง์ผ๋ก ๊ณ ์ ์ํจ ์ํ๋ก๋ง ๊ทธ๋ฆฌ๋ ๋ฐฉ์๊ณผ ๋ถ๋ช ํ ๋ค๋ฅธ ์ฐจ์ด์ ์ด ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์บ๋ฒ์ค๊ฐ ๋ฐ๋ฅ์ ์ํ์ผ๋ก ๋์์ผ๋ก์จ ํ๊ฐ์ ์์ผ๋ ์์ธ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ค. ํํญ์ ํ๊ฐ์ ๋ชธ๊ณผ ๋์ฑ ๋ฐ์ฐฉ๋๊ณ , ์ฌ๋ฃ์ ์ฌ๋ฃ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ ์๊ธฐ๋ ์์ง์๊ณผ ์๊ฐ์ ๋ชธ์ง์ด ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ๊ฒฐํฉํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ์ปค์ง๋ค. ์ด๋ ํด๋ก์ด ์๊ธฐ ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ์ธ๋์ธ์ ๋ชจ๋ ๊ทธ๋ฆผ, ๋์์ ์์์์ ๊ด๋ จ์ฑ์ ๋งํ๋ ์ธ๊ฐ์ ํ์ ๋ํด “์๋ํ์ง ์์์ง๋ง ์๋ง๋ ์์ด์ ๊ธฐ์ต๊ณผ ์ด๋ง์์ ๋น๋กฏํ์ ๊ฒ”์ด๋ผ ๋ตํ ๋ด์ฉ๊ณผ๋ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ๊ณ ์ฐฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ค์ฑ๋ก์ด ํํ์ ํํ์ด ํผ์ณ์ง๋ ๊ถ์ฌํ์ ์ํ์ ๋ฌผ์ง์ ์๋ช ์ฑ, ์์ฑ, ์ฐ์ฐ์ ๋์ฑ ํญ๋๊ฒ ๋ฐ์๋ค์ด๋ ๋ฏํ๋ค. ์๊ฐ ์ค์ค๋ก ‘๊ฐ๊ฐ์ ๋๋ก์’, ‘ํํ์ ๊ทธ๋ฆผ’์ด๋ผ๊ณ ๋ช ๋ช ํ ์ด ์ํ๋ค์์ ๊ฐ์์๋ ๋ง ๊ทธ๋๋ก ํํ์ ๋งค๋ ฅ์ ํ๊ป ๊ฒฝํํ๋ค. ์ ํ์ ํ์ ๋ฒ์ด๋๊ณ ๋งค์ฒด์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ต๋ํ ์์ ๋กญ๊ฒ ์ด์ด๋์ ํํ ๊ณผ์ ์์ฒด๊ฐ ‘์ผํ์’๋ผ๋ ์ฃผ์ ์ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ํฉ์ผ์ ์ด๋ฃจ๊ณ ์๋ค.
์ต๊ทผ ์ ์ ใ์ผํ์์ ์ฅ์ใ์์ ํํ์ ํจ๊ป ์ ๋ณด์ธ ์์์๋ ์ผ์ข ์ ๊ฐ์ฐ ํผํฌ๋จผ์ค(lecture performance)๊ฐ ๋ด๊ฒจ ์๋ค. ์ด ์์์์ ๋ณธ์ธ ํํ์ ๋ฑ์ฅํ๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ฃผ์ , ์์ ๋ฐฉ์์ ๋ํด ์ค๋ช ํ๊ณ ์๋ ์๊ฐ์ ๋ชจ์ต์ ๋ณผ ์ ์๋๋ฐ, ์ด์กฐ๋ ์ ์ค์ฒ์ ์ง์คํ๋ค ๋ณด๋ฉด ๋ง์น ์ผ์ธ๊ทน์ ๋ณด๊ณ ์๋๋ฏํ ๋๋์ด ๋ ๋ค. ํนํ ์์ ๋งจ ์๊ณผ ๋ท๋ถ๋ถ์์ ์ฅ ํด ์ฌ๋ฅดํธ๋ฅด, ์ฌ๋ผ๋ณด์ ์ง์ , ๋ฐํฐ ๋ฒค์ผ๋ฏผ, ๋ฐ์ด๋น๋ ๋ฆฐ์น ๋ฑ์ ์ด์ํ๋ฅผ ๋ฒ๊ฐ์๋ค๋ฉฐ ์์ ์ ์ผ๊ตด์ ๊ฐ๋ฆฌ๋ ์ฅ๋ฉด์ด ์ธ์์ ์ด๋ค. ๋ค์ํ ๋ถ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ถ์ ํตํด ์ฌ๋ฌ ์ ์ฒด์ฑ์ ํ๊ตฌํ๋ ๊ณผ๊ฑฐ์ ํผํฌ๋จผ์ค ์์ ์ด ์ฐ์๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ ์ญ์ฌ์ ์ธ๋ฌผ ์ด์ํ ์ฐ์๊ณผ ๋๋ถ์ด ๋ ์ฌ๋ฆด ์ ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ์ฌ์ค์ ์ด๋ฏธ 1990๋ ๋ ํํ ์ํ์๋ ํ๋ก์ดํธ, ๋์ฒด ๋ฑ์ ์ผ๊ตด์ด ๋ณด์ธ๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋น์ ํฐ ํ๋ฉด์ ์์ ์์๋ก ์ฝ์ ๋์๋ ์ฌ์๊ฐ๋ค์ ๋ชจ์ต์ ์ด์ ๊ฐ๊ฐ์ ํ๋ฉด์ ๋จ๋ ์ด์ํ๋ก ์ฎ๊ฒจ์ง๊ณ ํ๋์ ์ฐ์์ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ์๊ฐ์ ํผํฌ๋จผ์ค ์๋๊ตฌ๋ก๋ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ํ๊ฐ๊ฐ ์ค๋ง์ฃผ๋ฅผ ํํ๊ณ ์๋ ์ฒ ํ์๋ค ์ญ์ ์ญ์ฌ ์ ์ผํ์๋ค. ๊ฒฐ๊ตญ ๊ทธ๊ฐ ์ง์ ์ ๋ฌํ๊ณ ์ ํ ๊ฒ์ ์ผํ์๋ค์ ๋ชจ์ต์ด๋ผ๊ธฐ๋ณด๋ค ๊ทธ๋ค์ ์ ์ ์ผ ๊ฒ์ด๋ค.
4. ์คํ๋ ์ฐจํฌ๋ผ์ ‘๊ฐ๊ฐ์ ๋๋ก์’
์ ๊ณผ ์ , ๋ฐ๋ณต ๋ชจํฐํ, ์ฑ์๊ณผ ๋น์์ ๋ฐฐ์น๋ ์๋์ ํ์ ์์ํ ์กฐ์จ, ์ ์ฒด์ ๊ตฌ์ฑ ๊ฐ๊ฐ ์์ด๋ ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ๊ฐ์ฐ ํผํฌ๋จผ์ค ์ ์๊ฐ์ ์ค๋ช ์ ๊ทธ๋๋ก ์ฎ๊ธฐ์๋ฉด “๊ทธ์ ๋ฌด์ฌํ ๋ฏ ํญํญ ์ณ๋ฒ๋ฆฌ๋ ํ๋ฒ”์ ๊ตฌ์ฌํ๋ค๊ณ ํ๋ค. ๊ทธ์ ์์ ์์ ๋๋ฌ๋๊ณ ์๋ ์๋ คํ ๋ถ์ง์ ์ผํํ์ง์ ๊ฒฝ์ง๋, ์ธํฐ๋ทฐ ์ค์ ์๊ฐ๊ฐ ์ธ๊ธํ๊ธฐ๋ ํ๋ ‘์คํ๋ ์ฐจํฌ๋ผ(sprezzatura)’๋ฅผ ์ฐ์์ํจ๋ค. ์คํ๋ ์ฐจํฌ๋ผ๋ ํ๋ค์ด์ง ์๋ ํ๋๋ฅผ ๋ปํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก 16์ธ๊ธฐ ์ดํ๋ฆฌ์์์ ํ์ํ ๊ฐ๋ ์ด๋ค. ๋ฐ๋ค์ฌ๋ ์นด์คํธ๋ฆฌ์ค๋ค(Baldassare Castiglione, 1478-1529)๊ฐ ์ ์ ใ๊ถ์ ์ธ(Il Cortegiano)ใ์์ ๊ถ์ ์๋ก์ ์ด์์ ํน์ง์ผ๋ก ์ด๊ฑฐํ ๊ฒ์ด์๋ค. ์ด ๊ฐ๋ ์ ํตํด ์์ ์ ์ด์์ ์ฒ๋ถ์ ์ฌ๋ฅ๋ ์๋์, ์๋ฒ ๋ฅดํฐ๊ฐ ๊ฐ์กฐํ๋ ์ฑ์คํ ํ์ต๋ ์๋ ๋ฌด์์ด ๋์๋ค. ํ๊ฐ๋ ์ํ์ ๋ง๋ค๊ธฐ ์ํด ์ผ๋ง๋ ๋ง์ ๋ ธ๋ ฅ์ ๊ธฐ์ธ์๋์ง ์ ์ ์๋๋ก ์ฌ๋น ๋ฅด๊ณ ๊ฒฝ์พํ๊ฒ ๊ทธ๋ฆผ์ ๊ทธ๋ ค์ผ ํ๋ค. ์ด๋ ์ ์ฑ๊ธฐ ๋ฅด๋ค์์ค์ ์กฐํ์์ ์์ ์ค์ํ, ๋ ํ๋์ ์ด์์ ๋งํ๋ ๊ฒ์ด์๋ค. ์ฆ ๊ทธ๊ฒ์ ๊ฒฝ์พํจ, ๋ฅ์ํจ ๋๋ ํ์ํ ์์ ์ ๊ธฐ๋(Virtuosität)์ ์๋ฏธํ๋ค. ์๋ฆ๋ค์์ด ์ ๋ฐํ๋ ํฉํ๊ฐ์ด๋ ๋งคํน๊ณผ ์ฐ๊ด๋ ์คํ๋ ์ฐจํฌ๋ผ๋ ์๋ฆ๋ค์์ด ๋น๋ก, ์ง์, ํต์ผ๊ฐ์ ํตํด ์์ ํ ์ค๋ช ๋ ์ ์๋ค๋ ์๊ฐ์ ์ ์ ๋ก ํ ๊ฐ๋ ์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์๋ฒฝํ๊ฒ ๊ตฌํ๋ ํํ๋ง์ผ๋ก๋ ์ง์ ํ ์๋ฆ๋ค์์ ๋๋ฌํ ์ ์๋ค. ์คํ๋ ์ฐจํฌ๋ผ๋, ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์๋ฆ๋ค์์ ๋์ด์ ์ ์ ์ ์๋ฆ๋ค์ ๋๋ ์์์ ๊ณต์กด, ํน์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์๋ฆ๋ค์ ์์ฒด์ ๋ด์ ์ธ ๋ถ๋ถ์ผ๋ก ํ์ ๋์ด์จ ์ฐ์๋ฏธ์ ์ฐ๊ฒฐ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ ๋ฐ๋ก <์ผํ์> ์ฐ์์์ ๊ตฌ์ฌ๋๊ณ ์๋ ์์ ๋ก์ด ๋ถ์ง์์ ๋ฐํ๋๋ ํน์ง์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค.
๊ถ์ฌํ์ ๊ฐ๊ฐ ํํ๋ฅผ ‘์ด์ค(dual)’, ‘์ผ์ค(triple)’์ผ๋ก ๋ณผ ์ ์๊ฒ ํ๋ ๊ฒ์ด ํํ๋ผ๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ค. ๋ค์ ๋งํด ํํ๋ฅผ ์จ์ ํ ๊ฐ์ถ๊ณ ์์ง ์์ผ๋ฉด์๋ ํํ๋ก ๋ฐ์๋ค์ด๊ฒ ํ๋ ๋ชจํธํ ๊ฒฝ๊ณ์์ ์์ ์ ํผ์ณ๋๊ฐ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ์ค๋ช ํ๋ฉด์ ๊ทธ๋ ๋งค์ฐ ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ๋น์ ๋ฅผ ๋ ๋ค. ์๋ฅผ ๋ค์ด ์ผ์์ฅ์ ์ธ๊ฒ ๋๋ฅด๋ฉด ๊นจ์ด์ ธ ๋ฒ๋ฆฌ๊ฒ ์ง๋ง, ๊ฐ๋งํ ์์ ๋๋ฉด ์ ์ด๋ฉด์์ ์ฝ๊ฐ์ ๋ณํ๋ฅผ ๋๋ผ๋ ์ ๋๋ผ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๊ฐ ๋งํ๋ ๋ด์ฉ์ ํ์ธ๋ฆฌํ ๋ตํ๋ฆฐ์ด ใ๋ฏธ์ ์ฌ์ ๊ธฐ์ด๊ฐ๋ (Kunstgeschichtliche Grundbegriffe)ใ(1915)์์ ๋ฒจ๋ผ์ค์ผ์ค์ ๊ทธ๋ฆผ์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ฌ๋ก๋ก ๋ค๋ฉฐ ์ค๋ช ํ๋ ‘ํํ์ ’ ๊ฐ๋ ๊ณผ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ์๊ฐํ ์ฌ์ง๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค. ๋ตํ๋ฆฐ์ ‘ํํ์ (malerisch; painterly)’์ด๋ผ๋ ์์ ๊ฐ๋ ์ ํตํด ์ค๊ณฝ์ ์ด ๋ถ๋ช ํ ๋ซํ ํ์์ ๋ฅด๋ค์์ค ๋ฏธ์ ๊ณผ ์ด๋ฆฐ ํ์์ ๋ฐ๋กํฌ ๋ฏธ์ ์ ๋น๊ตํ๋ค. ๊ทธ๊ฐ ์ ์ ์ธ ๊ฒ์์ ํํ์ ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ๋ ๋ฏธ์ ์ฌ์ ์์ ๋ฒ์น์ด ์๋ค๊ณ ์ด์ผ๊ธฐํ ๊ฒ์ฒ๋ผ, ํํํ ๋ฐ์๋ ฅ๊ณผ ๊ฒฌ๊ณ ํ ํํ ์ดํ์ ์ ๋์ ํ๋ฉด์ด ๋ฑ์ฅํ๊ณ , ์ด๋ ํ์์ฃผ์์ ๊ฒฐ๋ถ๋๋ค. ์๋ต์ ํํ์ ์ ๋์ฑ์ ํ๋ฉด์ ์๋๊ฐ์ ์์๋ด๊ณ , ๋ณด๋ ์ด์ ์์๋ ฅ์ ์๊ทนํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋๋ ทํ ์ค๊ณฝ์ ๋ณด๋ค ๋ชจํธํ ํํ๊ฐ ๊ฐ์์์ ์์์ ๋ถ๋ฌ์ผ์ผํจ๋ค๋ ์ ์ ๋๊ณผํ ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ ์ ์ฆ๋ ์ฌ์ค์ด๋ค. ์๊ฐ์ ์ด๊ฐ๊ณผ ๊ธด๋ฐํ๊ฒ ๊ฒฐ๋ถ๋์ด ์๊ณ , ๋ฏธ์ ์ฌํ์ ๋ฒ๋๋ ๋ฒ ๋ ์จ์ด ๊ฐ์กฐํ๋ฏ์ด “ํํ์ ๋ณธ์ง์ (…) ์ด๊ฐ์ ๊ฐ์น์ ๊ดํ ์์์ ์๊ทนํ๋ ๊ฒ”์ด๋ค. ๊ถ์ฌํ์ ํํ์์ ํฌ๋ช ํ ํผ๋ถ์๋ ๊ฐ์ด ๋ง๊ฐ๊ฒ ๋๊ปด์ง๋ ํ๋ฉด, ๋๋ก ์ด์ ์ด๋ ํ๊ด์ฒ๋ผ ๋๊ปด์ง๋ ๋ฌผ๊ฐ์ ํ์ , ๋์ํ์ ์ ์ผ(ๆธฒๆ) ๊ธฐ๋ฒ์ ์ฐ์์ํค๋ฏ ๋ฐ์น ์๋ ์บ๋ฒ์ค์ ์ค๋ฉฐ๋ ์์ ๋ณธ๋ค. ํ ์๋ ์ ์ผ๋ก ๊ณผ๊ฐํ๊ฒ ๋ด๋ฆฌ๊ธ๊ฑฐ๋ ํฉ๋ฟ๋ ค์ง๋ ํํ ์์์๋ ๋ฌผ์๋ฆฌ๊ฐ ๋ค๋ฆด๋ฏํ ์๊ฐ์ ๋ฐ๊ฒฌํ๋ค. ์ด๊ฐ์ ์๊ฐ์ฑ๊ณผ ๋ค์ค๊ฐ๊ฐ์ ์ด์ด๋๋ ํ๋ฉด์ธ ๊ฒ์ด๋ค. 100์ฌ ๋ ์ ์ ์ ์ธ ๊ฒ๊ณผ ํํ์ ์ธ ๊ฒ์ ๋๋์๋ ๋ตํ๋ฆฐ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ, ๊ถ์ฌํ์ ํํ์์ ์ด๋ถ๋ฒ์ ๋ฌดํ๋๋ค. ‘๊ฐ๊ฐ์ ๋๋ก์’์ ํตํด ์ ์ ํํ์ ๋ฐฐ์ ํ์ง ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
5. ์ํ๋ก๊ทธ: ์ ์ฒด์ฑ์ ํํ, ๊ทธ ๋์๋์ ํจ์
์ด ๊ธ์ ์๋์์ ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ๊ดํตํ๋ ๋ ๊ฐ๋ ์ผ๋ก ‘์ธ๊ฐ’๊ณผ ‘ํํ’๋ฅผ ์ ์ํ ๋ฐ ์๋ค. ๋ฌผ๋ก ์ด ํค์๋ ์์ฒด๊ฐ ์๋์ฐฉ์ค์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๋ค์ฌ์ง ์์ง๊ฐ ์๋ค๋ ์ฐ๋ ค๋ ๋ฐฐ์ ํ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฌ๊ธฐ์์ ๋๋ ๋จ์ง ๊ธฐ์กด์ ์ธ๋ณธ์ฃผ์์ ์๊ฐ์ ๊ฐ์กฐํ๋ ค๋ ๊ฒ์ด ์๋์ ๋ถ๋ช ํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ฐ์ด๋น๋ ์กฐ์ฌ๋ฆฟ์ด ์ผ๋ฏ์ด, ์ด์ ํํ๋ ์ฌํ์ ๋คํธ์ํฌ์ ๋์งํธ ๋คํธ์ํฌ๋ฅผ ๊ทธ ์์ผ๋ก ํก์ํ๋ ํ๋์ ๋งค์ฒด๋ก ๋ฐ์๋ค์ฌ์ง๋ค. ์ค๋ ์ํ์ ํฉํ ๋ฆฌ ์ดํ ๋๋ ์์ฐ ์์คํ ์ด ๋น์ฐ์๋๊ณ ์ํ ๋ณด๋ค๋ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ์ ํต๋๋ ๋์๋ ๋ฏธ์ ํ์ฅ์์ ์๊ฐ์ ์ํ์ฑ์ด ๊ฐ์กฐ๋๋ ํํ๋ ์ด์ฉ๋ฉด ๊ฐ์ฅ ๊ฐ์ธ์ ์ด๋ฉด์๋ ๋ฌผ์ฑ์ ์ฐ๊ฒฐ๋ ๋งค์ฒด๋ก ๋จ์์๋ค. <์ผํ์> ์ฐ์ ์ญ์ ์๊ฐ์ ์ ์ฒด์ฑ, ๊ทธ ํ์กด์ ํ์ ์ ํน์ง์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๋์์ ์์ ์ดํด๋ณธ ์ ์๊ณผ์ ์์ ์ ์ ์์๋ฏ์ด ๊ทธ์ ํํ๋ ์บ๋ฒ์ค, ๋ฌผ๊ฐ, ๋ถ, ํ๊ฐ์ ๋ชธ์ด ์ํ์ ์ผ๋ก ๋ฐฐ์น๋๋ ํ๋์ ์ฌ๊ฑด์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ฐ๊ณ , ๋ง์ ์์ฑ๋ก ๊ตฌํ๋๋ ์ ๋์ฑ์ ํ๋ฉด์ ๋ ๋ค๋ฅธ ํ์์๋ก์ ์ฌ๋ฃ๋ค์ ๋ฐ์๋ค์ด๊ณ ๋์๊ฐ ๊ฐ์์, ํ์๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค. ์ฆ ๋ณด๋ ์ด์ ๋ฐ๋ผ ํผํฌํผ, ์ฃผ๊ด์ ์ด๊ณ ์๊ฐ์ ์ธ ๋ฐ์๊ณผ ๋ค์ํ ํด์์ด ์๋ ๊ฐ๋ฅํ ํ๋ฉด์ผ๋ก ๊ตฌํ๋๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ํผํฌํผ ๊ฐ๋ ์ ์ฒ์ ์ฌ์ฉํ ๋ฐ๋ฅดํธ๊ฐ ํ ๋กํ ๋ฐ๋๋ก ์ฒ์ฒํ ์๊ฐ์ ์ ๊ธธ ์ ์๋ ์ฌ์ง์ ๋นํด ๋ง์ ์ ๋ณด๊ฐ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์ง๋๊ฐ๋ ์ํ์๋ ๋ฌด์ธ๊ฐ๋ฅผ ๋ง๋ถ์ผ ์๊ฐ์ด ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์์ ๋ณด๊ฑด๋ ๋ด๋ฌํฐ๋ธ์ ์์์ด ์ง๋ฐฐํ๋ ๋์๋ ์๊ฐ๋ฌธํ ํ๊ฒฝ ์์์ ํํ๊ฐ ๊ฐ๋ ํ์ ์ง๋ฉด์ ๊ฒฝํ์ ํตํด ํผํฌํผ์ ์๊ฐ์ ์ ๊ณตํ๋ ๊ฒ, ๋ฐ๋ก ์ฌ๊ธฐ์ ์๋ ๊ฒ์ผ์ง ๋ชจ๋ฅธ๋ค.
๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ๋จ์ผ ํ๋ ์์ ๋ฉ์ถ์ด์ง ํ๋ฉด์ด ์ด๋ป๊ฒ ์๋ช ์ฑ์ ๋ด์งํ ์ ์๋๊ฐ. ์ ์น์ด๋ก ๊ฐ ์ ์ธ ๋ฒ ๋ท์ ์คํผ๋ ธ์, ๋ฒ ๋ฅด๊ทธ์ก, ๋ค๋ขฐ์ฆ, ๋ผํฌ๋ฅด ๋ฑ์ ๊ธฐ๋์ด ์๊ธฐ์ ์ ๋ฌผ๋ก ์ ์ถ๊ตฌํ๋ฉฐ ์ธ๊ฐ์ค์ฌ์ฃผ์์ ์๋ฌผ์ค์ฌ์ฃผ์๋ฅผ ๋นํํ๋ค. ๊ทธ๋ ์ธ๊ฐ๊ณผ ์ฌ๋ฌผ ์ฌ์ด ์ด๋ถ๋ฒ์ด๋ ์๊ณ์ง์์ ๋ฐ๋ํ๊ณ ์ํ์ ์กด์ฌ๋ก ๊ณผ ์ํธ ์ฝํ, ๋ค์ํ ๋ฐฐ์น๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์๋ค. ๋ฒ ๋ท์ “์ผ์ ์ธ๊ณ, ์ฆ ์์ฐ๋ฟ ์๋๋ผ ์ํ์ด๋ ๋ค๋ฅธ ๋ฌธํ์ ์์ฐ๋ฌผ์ ๋ํ ‘๊ฐ๊ฐ์ ํฉํํจ์ ์๊ฐ๋ค(moments of sensuous enchantment)’์ด, ์ฐ๋ฆฌ ๊ฐ์๊ฐ ์ค๋ฆฌ์ ์๋ฆฌ๋ฅผ ์ธ์ ํ๋ ๊ฒ์ ๊ทธ์น์ง ์๊ณ ์ค๋ฆฌ์ ํ์๋ฅผ ์ค์ ๋ก ์ค์ฒํ ์ ์๋๋ก ํ๋ ๋ฐ์ ํ์ํ ๋๊ธฐ๋ถ์ฌ ์๋์ง๋ฅผ ๋๋ฆด ์๋ ์๋ค”๊ณ ๋งํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฃผ์ฅ์ ๋์กฐํ๋ฉด์ ๋์๋ ํํ์ ์ญํ ๋ ๋ฌด๊ดํ์ง ์์ ๊ฒ์ด๋ ์๊ฐ์ ํด๋ณธ๋ค. ํน์ ์๊ณต๊ฐ ์์์ ํํ ์ง๋ฃ์ ํ๋ ฅ, ์์ ๊ฐ์ ์์ง์ด๋ ์ ์ฒด, ๊ฐ์์์ ์๋์ง๊ฐ ์ ํฉ๋๋ ๊ฐ๊ฐ์ ํฉํ์ ์๊ฐ์ ๋ ์ฌ๋ฆฌ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆผ ํ ์ ์ด ์ธ์์ ๋ฐ๊พธ๊ธด ์ด๋ ต๊ฒ ์ง๋ง ๋๊ตฐ๊ฐ ํํ๋ฅผ ํตํด ์ ๋(affect)์ ๊ฒฝํํ๊ณ ์๋ช ์ฑ์ ๋ํ ๊ฐ๊ฐ์ ๋๋๋ค๋ฉด, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํ์ด ์ผ์์์ ๊ณ์ ์ถ์ ๋๋ค๋ฉด ๊ทธ ๊ฐ์น์ ๋ํ ์ธ์๊ณผ ์ค์ฒ์ ์ด์ด๊ฐ๊ฒ ๋๋ฆฌ๋ผ.
์ ์ธ๊ณ์ ์ ์ผ๋ณ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๊ณ ๋ฆฝ๊ณผ ๋จ์ ์ ์๋๋ฅผ ๊ฒฝํํ ๋์๋์ธ์๊ฒ ‘์ผํ’์ด๋ผ๋ ํ๋๋ฅผ ๊ฑด๋ค๋ ๊ถ์ฌํ์ ์์ ์ ๊ฐ๊ฐ์ ํ๋ณต์ ์งํฅํ๋ค. ๊ธฐ๊ณ๋ ์ธ๊ฐ์ ๋ฎ๊ณ ์ ํ๊ณ , ์ธ๊ฐ์ ๊ธฐ๊ณ๊ฐ ๋๋ ํ์ค์์ ์ฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋์น๊ณ ์๋ ๊ฒ์ ๋ฌด์์ผ๊น. ์ง๋ ์ธ๊ธฐ ๋ฏธ์ ์ ๋์ง์ด๋ณด์๋ฉด ๊ฐ๋ ๋ฏธ์ ์ดํ ๋ถํํ ํ์ ํํ, ์ ํํ์ฃผ์๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฆฌ๋ ํํ์ ๋ณต๊ถ์ ๋ํด ์ญ์ฌ์ ํด๋ณด๋ผ๋ ๊ฐ๋ ฅํ ๋นํ์ด ๊ฑฐ์ธ๊ฒ ์ผ์์ง๋ง, ๋ง์ ์ด์ ๋ฐํฅ๊ณผ ์ฌํด์์ด ์์๋ ๊ฒ ๋ํ ์ฌ์ค์ด๋ค. ์์ปจ๋ ๋ ์ผ์ ๋ฏธ์ ๋นํ๊ฐ ์ด์๋ฒจ๋ ๊ทธ๋ผ๋ธ(Isabelle Graw)๋ ๊ฐ๋ ๋ฏธ์ ๊ณผ ์ ํํ์ฃผ์๋ฅผ ์๋ฐ๋ ๋ฏธ์ ์ด๋์ผ๋ก ๋ณด๋ ์ด๋ถ๋ฒ์ ์๊ฐ์ ํด์ฒดํ๋ค. ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์์๋ ํํด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ ์ ์๊ฐ ์๋๋ค. 1990๋ ๋ ๋ง ๊ถ์ฌํ์ด ์์์ ๋ค์์ฑ์ ์คํํ๋ ํผํฌ๋จผ์ค ์ฌ์ง ์ ์์ ๋ํ ๊ธฐ์ต์ ์ง๋ ๊ด๋์์ด์ 2010๋ ๋ ํํ ์ ์๋ฅผ ์ค๊ฒฌํด์จ ๊ฐ์์๋ก์ ์จ๋ด๋ ค๊ฐ ์ด ๊ธ์ ๋ง๋ฌด๋ฆฌํ๋ฉฐ ๋๋ ๊ทธ๋ผ๋ธ๊ฐ ์ด๋ ํ๋ฌธ์ ์ ๋ชฉ์ผ๋ก ๋ถ์ธ ‘๊ฐ๋ ์ ํํ(Conceptual Expression)’์ด๋ ๋ฌธ๊ตฌ๋ฅผ ๋ ์ฌ๋ฆฐ๋ค. ๊ธด ์๊ฐ ๊พธ์คํ ์ด์ ์ผ๋ก ์ธ๊ฐ๊ณผ ์ญ์ฌ๋ฅผ ํ๊ตฌํ ๊ถ์ฌํ์ด ๊ฐ๋ ๊ณผ ํํ์ ๊ฒธ๋นํ ์์ ์ธ๊ณ๋ฅผ ํผ์ณ์ค๊ณ ์๋ ์๊ฐ๋ผ๊ณ ์๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. 2020๋ ์ด๋๋ก ์งํ ์ค์ธ <์ผํ์> ์ฐ์์ ๊ฐ์๊ณผ ํ์ค์ด ํผ์ฌํ๋ ์๊ฐ๋ฌธํ ํ๊ฒฝ์ ๋ํ ์ธ๋ฌธํ์ ์ฑ์ฐฐ๊ณผ ํจ๊ป ํ๋์ธ์ ์ต๋๋ฆฐ ์๋ง๊ณผ ๊ฐ๊ฐ์ ํด๋ฐฉ, ์์ ๋ณธ์ฐ์ ์งํฅ์ ์ ์ฌ๊ณ ํ๋ค. ๋์๊ฐ ์ฝ๋ก๋ ์ดํ ์ธ๊ฐ ์ค์ฌ์ ์ง์๊ฐ ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋๊ณ ์๋ ์ด ์๋์ ๊ฐ์ฅ ์ค๋๋ ์์ ์ธ ํํ๋ฅผ ํตํด ๋ค์ํ ๊ฐ๊ฐ์ ์์ฐ๋ฅด๊ณ ๋ฌผ์ง ๋๋จธ ๋น๋ฌผ์ง์ ํฌ๊ดํ๋, ํ์ฅ๋ ์ธ๊ฐ์ฑ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ฌ์ ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค.
[1] ํ๋ ธํ์คํค์ ์ฑ ์ ๋์ค๋ ๋ค์ ๋ฌธ์ฅ์ ์ฌ์ธ์ฉ. “Das Gefühl für Humanität hat mich noch nicht verlassen” - “The sense of humanity has not yet left me.” Erwin Panofsky, Meaning in the Visual Arts, The University of Chicago Press, 1982, p. 1; ใ์๊ฐ์์ ์ ์๋ฏธใ, ์์ฐ ์ฎ๊น, ํ๊ธธ์ฌ, 2013, 35์ชฝ.
[2] Verena Krieger, Was ist Künstler? Genie-Heilsbringer-Antikünslter: Eine Ideen- und Kunstgeschichte des Schöpferischen, Köln: Deubner Verlag für Kunst, Theorie & Praxis, 2007, p. 20; ใ์์ ๊ฐ๋ ๋ฌด์์ธ๊ฐใ, ์กฐ์ดํ · ๊น์ ๊ทผ ์ฎ๊น, ํด๋จธ๋์คํธ, 2010, 33-34์ชฝ.
[3] Paolo D’Angelo, Sprezzatura: Concealing the Effort of Art from Aristotle to Duchamp, Columbia University Press, pp. 7-8.
[4] ์๋ฆญ ์บ๋ธ ์ง์, ใ์ด์ฉ์ง ๋ฏธ์ ์์ ๋๊ณผํ์ด ๋ณด์ธ๋คใ, ์ดํ์ ์ฎ๊น, ํ์์ผ์์ฒ, 2018, 128์ชฝ.
[5] David Joselit, “Painting beside Itself,” October, no. 130, Fall 2009, pp. 125-134.
[6] Jane Bennett, Vibrant Matter: A Political Ecology of Things, Duke University Press, 2010, p. xi; ใ์๋ํ๋ ๋ฌผ์งใ, ๋ฌธ์ฑ์ฌ ์ฎ๊น, ํ์ค๋ฌธํ, 2020, 15์ชฝ.
[7] Alexander Alberro and Sabeth Buchmann eds., Art After Conceptual Art, The MIT Press, 2006, p. 19.